گرد آفريد

گرد آفريد نخستين شيرزن حماس? ملي ايران است. گردآفريدِ دلربا و چالاک با اين که در شاهنامه حضوري کوتاه دارد و شکست هم مي‌خورد، بسيار برجسته است و يکي از گيراترين ن شاهنامه. وي را مي‌توان مانند فرانک، ارنواز و شهرناز، نمون? زن اصيل ايراني دانست.

زني بود بر سان گرد سوار
هميشه به جنگ اندرون نامدار

کجا نام او بود گردآفريد
که چون او به جنگ اندرون کس نديد

در رهسپاري سهراب از توران به ايران، هنگامي که وي در جستجوي پدرش رستم است، با او آشنا مي‌شويم. در مرز توران و ايران، دژي به نام سپيددژ هست. گُژدَهَم که يک ايراني سالخورده است، بر آن فرمان مي‌راند و همواره در برابر دشمن پايداري سرسختانه‌اي مي‌ورزد و با اين کار، دل هم? ايرانيان را به آن دژ اميدوار مي‌سازد. گژدهم پير، پسري خرد به نام گُستَهَم دارد، و دختري به نام گردآفريد. سهراب ناچار است پيش از درآمدن به خاک ايران از اين دژ بگذرد. در نبرد ميان سهراب و هژير،  فرماند? دژ، سهراب بر او پيروز مي‌گردد. سهراب، نخست مي‌خواهد او را بکشد، اما سپس او را اسير کرده راهي سپاه خود مي‌کند. آگاهي از اين رويداد، دژنشينان را سراسيمه مي‌سازد، اما گردآفريد چنان اين را ماي? ننگ مي‌داند که بر آن مي‌شود خود به نبرد او رود.
سهراب در پي چالش آن شيرزن به رزمگاه درمي‌آيد و آن دو به پرخاش و نبرد درمي‌آيند. سهراب در برابر باران تير گردآفريد، ناچار سپرش را به کار درمي‌آورد. وي جنگ‌کنان نزديک گردآفريد مي‌شود و نيز? او را مي‌گيرد. با نيزه جام? جنگي او را مي‌درد، گردآفريد شمشير مي‌کشد و با فرود آوردن آن نيز? سهراب را مي‌شکند. سرانجام مي‌بيند که توان رويارويي با سهراب را ندارد و مي‌کوشد سوي دژ بگريزد. اما سهراب به او مي‌رسد و کلاهخودش را برمي‌گيرد. تازه مي‌بيند که آن پيکارگر نه مرد، بلکه دختري زيباروي است. گردآفريد به نيرنگ دست مي‌يازد و به سهراب مي‌گويد که خوب نيست رزمندگان ببينند که وي در نبرد با يک دختر به چنين کوشش و رنجي گرفتار آمده و به او پيشنهاد مي‌کند که همراهش به درون دژ برود و دژ در چنگ اوست.
سهراب که خير? او شده، در دام شگرد گردآفريد مي‌افتد. گردآفريد او را تا درب دژ مي‌آورد، سپس با چابک‌دستي بسيار به درون دژ مي‌جهد و در را مي‌بندد. سهراب بيرون مي‌ماند. گردآفريد به بالاي دژ مي‌رود و ريشخندکنان فرياد مي‌زند: «ترکان ز ايران نيابند جفت!» سپس به اندرز به او مي‌‌گويد که بهتر است پيش از آن که رستم به آنجا برسد، همراه سپاهش به توران برگردد.